Roken is geen keuze, het is een verslaving…

Samenvatting

Linda de Boer-Hendriks, doktersassistente en rookstopcoach, benadrukt het belang van een rookvrije start voor ieder kind. Roken vóór en tijdens de zwangerschap vergroot de kans op complicaties, ook derdehands rook is schadelijk. Zorgprofessionals – en juist doktersassistenten – kunnen met korte, positieve gesprekken veel verschil maken. “80% van de rokers wíl stoppen, ze hebben alleen hulp nodig.”

En juist daarom moeten we het signaleren, bespreken en verwijzen. Zorgprofessionals, zoals doktersassistenten, kunnen hierbij een sleutelrol spelen – Linda de Boer-Hendriks (Ambassadeur Rookvrije Start).

“Ik ben opgeleid als doktersassistente en ben sinds 2009 werkzaam als zzp’er in de zorg. In die rol werkte ik onder andere mee aan wetenschappelijk onderzoek naar een vaccin voor het stappen met roken. Dat vaccin werkte niet, maar het opende wel mijn ogen: stoppen met roken is zóveel meer dan een pleister of pilletje. Het draait om gedragsverandering. Ik ben mijn eigen programma gaan ontwikkelen, met aandacht voor de verslaving én de gewoonte. Vanuit die rol en mijn werk ben ik ambassadeur van Rookvrije Start en Kansrijke Start.”

Waarom is het zo belangrijk om te stoppen met roken vóór en tijdens de zwangerschap?

“De eerste 1000 dagen, van conceptie tot het tweede levensjaar van het kind, zijn cruciaal voor een gezonde start. Roken kan leiden tot miskramen, buitenbaarmoederlijke zwangerschappen en aangeboren afwijkingen. En wist je dat zelfs het roken door de vader van invloed kan zijn op het DNA van het kind? Het vergroot de kans op aangeboren afwijkingen en daarnaast ook de kans dat het kind later zelf gaat roken. Hoe eerder je rookvrij bent, hoe beter. Investeren in de eerste 1000 dagen van een kind, geeft het grootste positieve effect en is het meest rendabel op verdere gezondheid van het kind. Bij voorkeur stoppen aanstaande ouders drie maanden vóór de conceptie.”

We hebben het gehad over ‘derdehands rook’. Wat is dat precies?

“Dat zijn de giftige stoffen die achterblijven op kleding, huid en meubels na het roken. Als je buiten rookt en daarna je kind knuffelt, komt het kind nog steeds in aanraking met die schadelijke stoffen doordat hij of zij de rook inademt, inslikt en/of aanraakt. Bij veelvuldige blootstelling en het lichaam wat nog in ontwikkeling is, is er een groter risico op gezondheidsklachten. Er zijn zelfs gevallen waarbij kinderen astma ontwikkelde, omdat één van de ouders rookte.”

Wat zijn de grootste uitdagingen bij het creëren van een rookvrije start?

“Een belangrijke uitdaging is dat roken nog vaak wordt gezien als een keuze, terwijl het een verslaving is. Dat leidt tot veel schaamte, zeker bij zwangere vrouwen. Ze durven geen hulp te vragen. Daarnaast is er vaak sprake van multiproblematiek: schulden, stress, of een instabiele thuissituatie. Dan is stoppen met roken niet het eerste waar mensen aan denken.”

Wat kunnen zorgprofessionals doen?

“Maak het bespreekbaar. Iedere zorgverlener mag roken op een sensitieve, positieve manier aankaarten. Gebruik bijvoorbeeld de methode Very Brief Advice Plus (VBA+). In drie korte vragen geef je de cliënt ruimte en informatie, zonder oordeel. Hierbij kunnen doktersassistenten een belangrijke rol spelen. Zij kennen de patiënt goed, zijn laagdrempelig bereikbaar én steeds vaker opgeleid als rookstopcoach.”

Welke rol speelt Kansrijke Start hierin?

“Rookvrije Start behoort tegenwoordig tot Gezonde Start. In Gezonde Start worden roken, alcohol en mentaal welbevinden samengebracht. Kansrijke Start en Gezonde Start versterken elkaar. Samen richten ze zich op een gezonde basis voor elk kind. Ik ben blij dat er steeds meer samenwerking is met organisaties in het medisch en sociaal domein én dat ook gemeenten er steeds meer werk van maken. Dankzij het delen van kennis en goede voorbeelden, komen we samen verder.”

Welke initiatieven zijn er al in Limburg?

“In Zuid-Limburg loopt een pilot in samenwerking met GGD Zuid Limburg, Trimbos en KWF waarbij (aanstaande) ouders, via warme verwijzing naar mij als gespecialiseerde ‘stoppen met roken’-coach, in hun eigen wijk ondersteuning kunnen krijgen bij het stoppen met roken. Dat verlaagt de drempel enorm. Een eerdere, vergelijkbare pilot met verloskundigen en huisartsen, bleek minder effectief doordat mensen zelf contact moesten opnemen. Daarin zie je weer hoe belangrijk toeleiding, begeleiding en opvolging zijn.”

Wat zijn je toekomstplannen?

“Anderen inspireren om vooral te doen in plaats van plannen te maken. Maak het roken of vapen bespreekbaar. De ernst van vapen onder jongeren en de onherstelbare schade daarvan, verdienen meer aandacht. We moeten er samen voor opkomen en onze kinderen beschermen. Hierbij kan ook de doktersassistent een waardevolle rol vervullen. Ik hoop dat rookstopzorg straks niet één keer, maar meerdere keren per jaar vergoed wordt. Gedragsverandering is een proces dat tijd vraagt. En bovenal: laten we niet vergeten dat 80% van de rokers wíl stoppen. Ze hebben alleen hulp nodig, zonder oordeel.”

Tot slot: wat wil je de lezers meegeven?

“We kunnen allemaal bijdragen aan een rookvrije generatie. Of je nu in de zorg werkt, ouder bent of buurvrouw. Maak het bespreekbaar, geef het goede voorbeeld, verwijs door. Want roken is geen onwil, het is een hardnekkige verslaving. En met de juiste hulp is stoppen écht mogelijk.”

Wil je meer weten over (de gevaren van) roken in de eerste 1000 dagen, het werk van rookstopcoaches of initiatieven in de regio? Kijk dan op: Welkom – Trimbos Rookvrije Start